‘‘ยถา อมฺพาทิ อุทกสมฺภินฺนํ ยามกาลิกํ ชาตํ, ตถา สตฺตาหกาลิกํ ชหิตฺวา ตทนนฺตเร ยาวชีวิเก ฐิต’’นฺติ วทนฺติ, ตํ ยุตฺตํ, ตญฺจ ภควตา โอทิสฺสานุญฺญาตตฺตา ปจฺจเวกฺขณาภาเว โทโส นตฺถิฯ ‘‘คุโฬทก’นฺติ วุตฺตตฺตา อุทกคติก’’นฺติ วทนฺติฯ ยทิ อุทกมิสฺสํ อุทกคติกํ โหติ, มธุปิ สิยา ตํ ตถา อนุญฺญาตตฺตาฯ มา โหตุ, อปฺปฏิคฺคเหตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ สิยา อุทกคติกตฺตา, ตญฺจ น โหติ, ‘‘สพฺพตฺถาปิ อุปปริกฺขิตฺวา คเหตพฺพ’’นฺติ อญฺญตรสฺมิํ คณฺฐิปเท วุตฺตํฯ

[285] สุญฺญาคารนฺติ จตุตฺถชฺฌานํฯ

กปฺปิยภูมิอนุชานนกถาวณฺณนา

[295] โอรวสทฺทนฺติ มหาสทฺทํฯ พหูหิ สมฺปริวาเรตฺวาติ เอตฺถ เอเกนาปิ วฏฺฏติฯ ‘‘พหูสุ เอกสฺสปิ วจเนน สห สิยาติ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ ‘‘อามสิตฺวา’’ติ วุตฺตตฺตา อนามสิเต น วฏฺฏติฯ ‘‘โทโส นตฺถี’’ติ วจเนน เสสาปิ อนุญฺญาตาฯ ‘‘ภิตฺติญฺเจ อุปสนฺเต ปจฺฉา ตํ ปูเรนฺติ, ตตฺถ กาตุํ น วฏฺฏติ, ปกติภูมิยํเยว กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติฯ ตํ อุปริ อฏฺฐกถายํ ‘‘อิฏฺฐกาทีหิ กตาจยสฺสา’’ติอาทินา วิรุชฺฌติ วิยฯ มตฺติกาปิณฺฑํ วาติ เอตฺถ ‘‘อสติยา อนธิฏฺฐิตาย สริตฏฺฐานโต ปฏฺฐาย เจ อุปริ อธิฏฺฐิตา, เหฏฺฐา ฐิตํ ภณฺฑํ อกปฺปิยํ, อุปริฏฺฐิตเมว กปฺปิยํ, อยเมตฺถ วิเสโส’’ติ วุตฺตํฯ เอตฺถ กปฺปิยกุฏิ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ เอวํวิเธ ปุน กาตพฺพาติ อตฺโถฯ กปฺปิยกุฏิํ กาตุํ เทมาติ เอตฺถ กปฺปิยกุฏิกิจฺจํ กาตุนฺติ อธิปฺปาโยฯ โภชนสาลา ปน เสนาสนเมว, ตสฺมา ตตฺถ กาตพฺพนฺติ อปเรฯ ‘‘อกเตปิ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ

‘‘มุขสนฺนิธิ นาม โภชนกาเล สนฺนิธี’’ติ ลิขิตํฯ มุขสนฺนิธีติ ตสฺส นามํฯ ‘‘ยทิ สนฺนิธิ โหติ, ปาจิตฺติยํ ภเวยฺย, มุขสนฺนิธิ ปน ทุกฺกฏํ, ตสฺมา สนฺนิธิ อนธิปฺเปตา’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘ตสฺส สนฺตกํ กตฺวา’’ติ วุตฺตตฺตา อนเปกฺขวิสฺสชฺชนํ นาธิปฺเปตํฯ จีวรวิกปฺปเน วิย กปฺปิยมตฺตํ ญาตพฺพนฺติ เกจิฯ

เกณิยชฏิลวตฺถุกถาวณฺณนา

[300] ‘‘อตฺตนา ปฏิคฺคหิตํ ปุเรภตฺตเมว ปริจฺจชิตฺวา สามเณราทีหิ ปานกํ กตฺวา ทินฺเน ปุเรภตฺตเมว วฏฺฏติ, น ปจฺฉาภตฺตํ สวตฺถุกปฏิคฺคหิตตฺตา’’ติ วทนฺติ, ตตฺถ ปุน ปฏิคฺคหเณ นิทฺโทสตฺตา, ปุเรภตฺตเมว ปฏิคฺคหณสฺส นิสฺสฏฺฐตฺตา, อตฺตนา จ อคฺคหิตตฺตา โทโส น ทิสฺสติ, อุปปริกฺขิตฺวา คเหตพฺพํฯ สาลูกา นาม กนฺทา, ‘‘อิโต กิญฺจิตก’’นฺติ โวหรนฺติฯ ‘‘ผารุสกนฺติ โคฬวิสเย เอโก รุกฺโข’’ติ จ ลิขิตํฯ ‘‘ปกฺกฑากรส’’นฺติ วิเสสิตตฺตา ‘‘อปกฺกํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ กุรุนฺทิวจเนนปิ สิทฺธเมวฯ ตณฺฑุลโธวโนทกมฺปิ ธญฺญรโส เอวฯ ‘‘นิกฺกสโฏ อุจฺฉุรโส สตฺตาหกาลิโก’’ติ ลิขิตํฯ สาวิตฺตีติ คายตฺติฯ ฉนฺทโสติ เวทสฺสฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, ปพฺพชิเตน อกปฺปิเย สมาทเปตพฺพ’นฺติ วุตฺตตฺตา อนุปสมฺปนฺนสฺสาปิ น เกวลํ ทสสุ เอว สิกฺขาปเทสุ, อถ โข ยํ ภิกฺขุสฺส น กปฺปติ, ตสฺมิมฺปีติ อธิปฺปาโย’’ติ วุตฺตํฯ

[305] ทฺเว ปฏา เทสนาเมเนวาติ จีนปฏฺฏโสมารปฏฺฏานิฯ ตีณีติ ปตฺตุณฺเณน สห ตีณิฯ อิทฺธิมยิกํ เอหิภิกฺขูนํ นิพฺพตฺตํฯ เทวทตฺติยํ อนุรุทฺธตฺเถเรน ลทฺธํฯ ‘‘ยามาติกฺกเม สนฺนิธิวเสน สตฺตาหาติกฺกเม เภสชฺชสิกฺขาปทวเสนา’’ติ ลิขิตํฯ

เภสชฺชกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. กถินกฺขนฺธกวณฺณนา